Uşak Valiliği Hizmet Binası; 1956 yılından günümüze hayatiyetini kesintisiz yerine getiren kent hafızasında önemli yer işgal eden sembol mekanların başında gelir.
Uşak Valiliği Hizmet Binası; halk arasında yaşı ilerlemiş olanlar tarafından genellikle “Uşak Hükumet Sarayı” olarak anılır. Bu durum Osmanlı Döneminde ; sivil idarecilerin hizmet binalarının “Konak” olarak adlandırılmasına karşılık devletin merkezden görevlendirdiği idarecilerin hizmet binalarına “Saray” denilmesinden kaynaklanmakta idi.
Osmanlı Devletinin kuruluş, klasik ve tanzimat dönemlerinde hükumet idaresi olarak kullanılan hizmet binaları hakkında merakınızı gidermek için önceki yazımı okuyabilirsiniz:
Uşak Valiliği Hizmet Binası Hakkında ki Gelecek Planları Nelerdir?
Uşak Valiliği Hizmet Binası; 9 Temmuz 1953 tarihinde vilayet olan Uşak ilinde yapımına 12 Haziran 1956 yılında başlanılan bir kamu binasıdır. Ve o tarihten bu yana kesintisiz bir surette hizmet vermeye devam etmektedir.
Uşak Valiliği Hizmet Binası; Kurtuluş Mahallesi’nde, Ali Galip Kaya Sokak ile Doğan Özkaraman Caddesi kesişiminde ki 81 ada 88 parselde bulunmaktadır.
Yapımına 12 Haziran 1956 tarihinde başlanıldığını bilmemize rağmen açılış tarihi hakkında bir malumata sahip değiliz. Cumhuriyet Dönemi mimarlık mirası içinde “Mimarlıkta Liberalizm” döneminin ender örneklerindendir.
Uşak Hükümet Konağı veya günümüz ifadesiyle Uşak Valiliği Hizmet Binasının Uşak Belediyesi Kent Park Projesi kapsamında yıkılarak 110 bin metrekarelik alana dahil edilmesi planlanıyor. Uşak Vali Konağı ve Hükümet Konağı deprem mukavemeti yetersiz bulunarak yapılan onarıma 2019 yılı içerisinde 156.184,56 TL harcanmıştır. Uşak Valiliğinin yeni hizmet binası olarak millet bahçesi içinde restorasyonuna devam edilen Uşak Endüstri Meslek Lisesinin Atölye Binası planlanmaktadır.
Uşak’ın Cumhuriyet Döneminde Hükümet Konağı Neresidir?
1944 yılı CHP Parti Müfettişleri Raporlarında Kütahya Vilayetine ait Uşak Kazasına Hükümet Konağı ihtiyacını bildirmişlerdir. O tarihte hali hazırda kullanılan Hükumet binası eski emniyet binasının arkasında yer almaktadır.
Gerek parti müfettişlerine gerekse bölge milletvekillerine iletilen istek ve şikâyetlerden tespit edebildiklerimiz şunlardır:
Uşak merkeze silo ve hükümet konağı inşa edilmesi, lise açılması, yapılacak olan Atatürk heykeli için yardım yapılması, gaz kumpanyalarınca
Chp Parti Müfettişleri Raporlarına Göre Uşak (1935-1950)-Mehmet KARAYAMAN
gazın belirli şahıslara verilme usulünün kaldırılması, el sanayinin himayesi için Emlak Bankası tarafından bir şube açılması,…..vs.
Kütahya Vilayeti Uşak Kazası halkının asırlık “Vilayet Olma” arzusu 1951 yılında Adnan Menderes nezdinde olumlu karşılık bulmuştu. Cumhuriyet tarihimizin en önemli mimarlarından ve şehircilik uzmanlarından Hamit Kemâli Söylemezoğlu‘na 1951 yılında Uşak Nafia Müdürlüğü tarafından “Uşak Şehir Planı” yaptırıldı. 1944 yılında Uşak bürokrasisi tarafından iletilen talep Uşak Kazasının vilayet olması sonrası karşılanacaktı.
Uşak Valiliği Hizmet Binası Yapı Kimliği Nedir?
Uşak Valiliği Hizmet Binası inşaatı hakkında dönemin arşiv kayıtlarında bulduğumuz bilgiler şöyledir:
Hükümet Konağı’nın inşasına, Uşak Belediye arşivinden alınan bilgilere göre , Mühendis Hüseyin Türkoğlu tarafından 1956 yılında başlanmış ve yapı müteahhitliğini Zeki Özsoy üstlenmişti.
Uşak kentinin Cumhuriyet Dönemi mimarlık mirasının incelenmesi ve mimarlık mirasına yönelik dönüşümlerin koruma bağlamında irdelenmesi-Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü-Yüksek Lisans Tezi-Mimarlık Bölümü, Restorasyon Anabilim Dalı- Aysim BÖREKCİOĞLU-2013
Uşak Hükümet Konağı inşaatının inşaat mühendisi ve müteahhidi hakkında Uşak yerel gazetelerinde farklı bilgiler mevcuttur.
Şehir Haberleri
Şehrimizde Hükümet Binası Yapılıyor
12.06.1956 Salı günü Nafia Müdürlüğünde yeni yapılacak Vilayet Konağının inşası açık eksiltme ile ihaleye konulmuş ve ihaleyi Afyon müteahhitlerinden İsmail Yalçınkaya almıştır. 465.000 liraya ihale edilen yeni vilayet konağının modern tesisata haiz olacağı söylenmiştir. İnşaata 10-15 gün sonra başlayacak olan İsmail Yalçınkaya ‘ ya başarılar olmasını ve inşaatın memleketimize hayırlı, uğurlu ve aynı zamanda muvaffakiyetler temenni ederiz.
Uşak Valiliği Hizmet Binasının Karakteristik Mimari Özellikleri Nelerdir?
Belediyeler Bankası’nın yeniden örgütlenerek İller Bankasına dönüşmesi, Belediye Yapı ve Yollar Tüzüğü’nün 1947 de yürürlüğe girmesi ve 1950’deki iktidar değişikliği ile birlikte İller Bankası 1951-1957 arası bir dizi şehir planlama yarışması açacaktır. Uşak Valiliği Hizmet Binası da bunun bir parçasıdır.
Çalkantılı geçen yarışmalar döneminin ardından, 1956 yılında inşaatına başlanan Uşak Hükümet Konağı binası, kentin buluşma noktasında bulunmaktadır. Dikdörtgen plan şeması ile oluşturulan yapı, zemin katla birlikte dört kattan oluşmaktadır. Yapıda duvar malzemesi olarak zemin katta Ankara taşı, diğer katlarda ise tuğla kullanılmıştır. Düşey bir etki vermek amacıyla, kolonlar cephelere ritmik bir şekilde yerleştirilmiştir. Betonarme sistemle yapılan yapı tarz olarak modern mimariden esinlenmiştir.
Börekcioğlu, A., (2013),Uşak Kentinin Cumhuriyet Dönemi Mimarlık Mirasının İncelenmesi ve Mimarlık Mirasına Yönelik Dönüşümlerin Koruma Bağlamında İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, FBE.
Türk Mimari Tarihinde Liberalizm Dönemi Eleştirileri
Cumhuriyet Mimarlığı; II. Ulusal Mimarlık Dönemi evrensellik sloganıyla geleneksel mimariyi terk ederek modern mimari denilen bir şekle evirilmiştir. II. Dünya Savaşı sonrası dönemde ortaya çıkarak 1960lara kadar etkinliğini sürdüren, Mimarlıkta Liberalizm olarak adlandırılabilecek olan 1950-1960 arası dönem ise modern üslup içinde özgünlük üretmeye çalışan kimlik arayışı dönemidir.
Demokrat Parti yönetimi, Cumhuriyetin ilk yıllarından beri Türk Kamu Mimarisini şekillendiren yabancı mimarları tasfiye ederek 1951-1956 arasında Türk mimarlardan oluşan bir ekibi görevlendirir.
1950 sonrası mimarlığı da farklı üslup ve anlayışların bir arada var olduğu bir dönemdir. Sakarya Hükümet Konağı (1956), Ulus Meydanı Büro ve Çarşı Kompleksi (1954) ve Ankara Kızılay İşhanı (1959) temel geometrik biçimler, cam-çelik kullanımı ve modüler cephelerle ifade edilen rasyonalist pürist mimari örnekleridir. İstanbul Belediye Sarayı üst örtüsü (1953), Etibank Genel Müdürlüğü (1955-1960) ve İstanbul Sheraton Oteli (1959) gibi yapılar ise doksan dereceden uzaklaşmak biçiminde tanımlanan bağımsız biçim arayışına örnektir.
1938-1960 Yılları Arası Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı–Derya ELMALI ŞEN – Reyhan MİDİLLİ SARI Ayşe SAĞSÖZ – Selda AL
Uşak Hükümet Konağı; yapıldığı yıllarda ki Türk Kamu Mimarisi’ nin karakteristik özelliklerini taşıyan bir yapıdır. II. Dünya Savaşı sonrasında mimarlık uluslararası üsluplar halinde kendini var ederken, birbirine benzer yapı bloklarındaki bu çoğalma da, zaman zaman kişiliksizlik ve tekdüzelikle eleştiriliyordu.
Liberal politikaların etkisiyle, 1950-1960 dönemi mimarlığı dünyadaki mimari gelişmelerden oldukça etkilenmiştir. Bu dönemde, yeni gereksinimlerin neden olduğu otel, fabrika, büro gibi pek çok yeni yapı türü uluslararası üslup özellikleri göstererek kentlerde yerlerini almaya başlamıştır. Serbest biçimler aracılığıyla çağdaş yapı malzemesi ve konstrüksiyonlarının kullanıldığı, uluslararası üslup ilke ve biçimlerinin yoğun bir şekilde uygulandığı bu dönem, üretilen pek çok yapının ülkenin ekonomik ve teknolojik koşullarına, bulundukları çevrenin kültürel ve fiziksel özelliklerine uyumlarının dikkate alınmadığı bir dönemdir. Bu nitelikleriyle, bir noktada Batı taklitçiliği de söz konusudur.
A. SAĞSÖZ Et Al. , “1938-1960 Yılları Arası Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı,” Turkish Studies International Periodical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic , vol.9, no.10, pp.941-955, 2014
1950lerin ortalarından itibaren dış sermaye ve yardımlarla desteklenen ekonomik yapı darboğaza girmeye başlamıştır. Bunun üzerine, Ticaret Bakanlığı serbest ithalat rejimine kısıtlamalar getirmiş ve inşaat malzeme fiyatları fahiş oranda artması da özgünlüğün önüne büyük bir set çekmiştir.
1945-65 yılları arasında Türkiye’ deki adalet sarayı vb. Kamu yapıları uygulamalarının incelendiğinde monümental 3-4 kat yüksekliğindeki arkatlı giriş, simetrik ve ritmik cephe keskin dörtgen formlu pencere düzeni ve L ve U formlu planların, köşeli dönüşlerin, düşey sütun veya plasterlerin tekrarının görüldüğü dünya adalet saraylarının yayınlar aracılığıyla-etüt edilerek model alındığı söylenebilir. Bu etütler , Uluslararası Mimarlık akım etkisinin devlet eliyle yaptırılan Kamu yapılarında yansımalarını çeşitli şehirlerde görüleceğinin habercisidir. Zira sadelik ve lüks malzemeden arınmış Devlet Binaları için yurtdışı örnekleri derginin başyazarı Sayar tarafından aynı dönemlerde “Devlet Yapılarının Bugünkü Durumu” başlıklı yazısında gündeme getirilecektir .
Sayar,Z. (1946), Arkitekt , “Devlet Yapılarının Bugünkü Durumu”,Sayı:179-180 , s. 249- 250
Uşak Valiliği Hizmet Binasının Mimari Üslubu Nedir?
Uşak Valiliği Hizmet aynı dönemde yapılan Sakarya, Isparta ve Adıyaman Hükumet Konakları ile yakın plan ve görünümdedir. Mimarlıkta Liberalizm olarak adlandırılan 1950-1960 yılları arasına denk gelen dönemin ürünleridir.
Türk Mimarlık Tarihi Araştırmacıları tarafından bu dönem ürünü yapıların Türk Mimarisinde ki üslup arayışları içinde özgün yapılar olmadığı, muğlak ve kimliksiz nitelikte yapılar olduğu iddiaları önemli bir yer işgal eder.
Kentsel planlamada son yirmi otuz yılda yaşananlar gösteriyor ki, başka doğal zenginlikler gibi kıt kent toprakları da, toplum yararı amacıyla değil, bireyci bir anlayışla kullanılıyor. Her düzeyde plana ve plan düşüncesine sahip çıkmaktaki kararlılığın zaafa uğraması, piyasanın işleyişine karışma anlamına gelen planlı yaklaşım liberalizmin ruhuna aykırıdır. 1960’lı yıllarda konut kooperatifçiliğine bile komünizme doğru gidişi simgeleyen bir tehlike gözüyle bakıldığı olmuştur. Tıpkı bunun gibi, bugün de kentleşme politikalarının plan öncülüğünde yürütülmesi liberal felsefeye saygısızlık olarak algılanıyor.
Prof. Dr. Ruşen KELEŞ- Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi-Kent ve Planlama-Güney Mimarlık Dergisi-9 ARALIK 2010 SAYI: 2
Modern Mimarinin genel geçer bir evrensellik iddia ederken birçok yerel değeri yok saydığı için yeni kimlik tanımlarken tek düze kimliksizliği de beraberinde getirdiği iddia edilir.
Cumhuriyetin ilk on yıllarında devlet eliyle yürütülen modern yapılaşmanın ve kentleşmenin, 1950’li yılların liberal ekonomi politikaları doğrultusunda bir dönüşüm geçirdiği yönündeki genel anlayışın tekrar ifade edilmesi gereği özellikle kendisini gösteriyor. Bu dönemde kamu yapılarının birçoğunun yarışma süreci sonucunda elde edilmiş olması dikkat çeken bir konu oldu. Çalışılan yapılardan projesi bir mimari yarışma ile elde edilmiş olanlar, yarışma sürecinin bu dönem için de, örneğin 1930’larda olduğundan daha az sorunlu bir konu olmadığını gösterdi. 1950’lerde Yarışmalar Yönetmeliği kabul edilmiş olmasına rağmen, yarışmada kazananın yerine başka bir projenin uygulandığı Milli Kütüphane ve Kocatepe Camisi gibi örneklerin varlığı ve bu yapıların inşa süreçlerinin detaylı hikayeleri, yarışma konusunun sadece yönetimsel ve ekonomik değil, mimarlık kültürü ve mesleğin gelişimi açısından da pek çok anlamlı tartışmayı barındıran verimli bir araştırma alanı olduğunun ipuçlarını sundu.
“Mimarlık Tarihi Araştırma Stüdyosu” Çalışmasının Düşündürdükleri: ANKARA’DA MİMARLIK, 1950–1980/ODTÜ Mimarlık Bölümü Araş. Gör. Bilge İmamoğlu- Yrd. Doç. Dr. Elvan Altan Ergut
Eski Uşak Araştırmaları Derneği Yönetiminin Uşak Valiliği Hizmet Binası Hakkında ki Görüşü Nedir?
Uşak Valiliği Hizmet Binası Hakkında Eski Uşak Araştırmaları Derneği adına Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Aşçı’nın beyanatı şu şekildedir;
“Uşak Valiliği Hizmet Binası; Cumhuriyet sonrası I. ve II. Ulusal Mimarlık Akımlarını takiben gelişen Modern Mimarlık Akımının kamu alanında ki örneklerinden biridir. Modern Mimarlık Akımının “Mimarlıkta Liberalizm” olarak adlandırılan 1950-1960 yılları arasına denk gelen 20. Yüzyıl Cumhuriyet dönemin ürünüdür.
Türkiye’de günümüzdeki koruma ve restorasyon anlayışı, 1964’de uluslararası ölçekte kabul edilen Venedik Tüzüğü temel alınarak oluşturulmuştur. UNESCO, DOCOMOMO, ICOMOS, Avrupa Konseyi, mAAN gibi birçok uluslararası kuruluş, 1990’lar dan itibaren 20. yüzyıl mirası üst başlığında modern mirasın belgelenmesi ve korunması ile ilgili çalışmalar yürütmektedir. Kuruluş amacı modern mirası korumak olan DOCOMOMO, bu mirasın kapsamını belirlerken “tarihi referansların olmadığı, süsleme ve dekorasyon yerine işleve, tekniğe ya da mekansal şartlara dayalı modern tasarım ilkelerini barındıran ürünler” tanımını kullanmıştır. Bugün DOCOMOMO; modern mimarlık ürünlerini kapsayan zaman aralığını 1920’ler den 1970’ lere dek getirmektedir. Türkiye’nin Modernist dönemini tanımlayan yapıların kültür mirasının bir parçası olarak değerlendirilmesi, koruma ve restorasyon çalışmalarında kuramsal alanda, uygulamada ve yasal alanda karşılaşılabilecek sorunlar, 2000’li yıllarda başlayan bir süreçte uzmanlardan oluşan kısıtlı bir çevrede tartışılmaktadır. Bu durum, Türkiye’nin modern miras konusunda koruma sürecinin ilk aşaması olan “farkına varma” ve “kaygı duyma” sürecinin yaşadığını göstermektedir.
Uşak Valiliği Hizmet Binası, Atatürk Heykeli ve meydan birleşimi Uşak Şehrinin 65 yıldır kalbi konumundadır. Şehirlerin Kimliklerini; tarihi katmanlarının birlikteliğiyle oluşan yapıları ile şehir sakinlerinin hafızası ve şehre ait olma duygusu oluştururlar. Uşak Şehrinin Mimari Kimliğinin tarihi süreç içinde örneklenen tüm yapılarını korumak şehrin sorunlarının çözümünde bir engel teşkil etmemelidir.
Tüm tarihi yapıları koruma altına almak yerine tarihsel sürekliliği ön plana alarak oluşturulacak şehir planları büyük bir ihtiyaçtır. Kaldı ki Uşak şehrinde Modern Mimarlık dönemine ait tek kamu yapısı Uşak Valiliği Hizmet Binası değildir. Uşak Uşak Ragıp Soysal Çocuk Kütüphanesi ve Uşak Kurtuluş İlkokulu binaları da Uşak’ta ki Modern Mimarlık Akımının diğer kamusal alanda ki örnekleri arasındadır.
Zira DOCOMOMO Türkiye Yönetim Kurulu Ankara Temsilcisi Prof. Dr. T. Elvan Altan Beyin ; “Belki de artık her şeyi korumayı öncelikli görev olarak alan koruma kurulları yerine “yıkım onay kurulları” oluşturarak, ancak yıkılması gerekli görülen yapıların yıkılmasına, diğerlerinin ise tarihsel süreklilikleri içinde yaşamalarına izin veren bir sistemi kurmanın zamanı gelmiştir.” görüşüne katılıyoruz.
Uşak Belediyesi tarafından planlanan Kent Park Projesi elbette Uşak’ta yeşil alanın artmasına ve silüetine büyük katkı sağlayacaktır. Bu alan içinde 3 tarihi yapı kültürel sit kapsamında kabul görmüş ve korunmasına karar verilmiştir.
Bunlar Uşak Milli Eğitim Binası, Uşak Erkek Sanat Okulu Binası ve Kız Meslek Lisesi müştemilatından bakiye eski vali konağı binasıdır. Hatta Uşak Orhan Dengiz Anadolu Lisesi Kapalı Spor Salonu ve Uşak Öğretmen Evi üzerinde koruma kaydı olmamasına rağmen yıkım kararından muaf tutulmuştur.
Uşak Valiliği Hizmet Binası 2019 yılı içerisinde 156.184,56 TL harcanarak deprem riskine karşı güçlendirilmiştir. Bu binanın yıkılmayıp Uşak Üniversitesi Rektörlüğü veya kültür merkezi gibi bir şekle dönüştürülmesi akla yatkın durmaktadır.
Ek olarak söylemek gerekir ki Modern Mimarlık Mirasının Uşak’ta ki kamusal örneklerine gösterilen hassasiyetin sivil örneklerine de göstermek elzemdir. Bu dönemin sivil mimaride ki ender örneklerinden birisi de “Uşak 105 ” Evler Sitesi “dir.
Uşak Şehrinin Mimari siluetinde tarihsel sürekliliği yansıtan şehir planları oluşturulması Eski Uşak Araştırmaları Derneği olarak beklentimizdir.”
Müellifi Ömer AŞCI
© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr‘a aittir.
www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır.Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz.
İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘daki harici linkler ayrı bir sayfada açılır. Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir.
Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.
