Uşak Rasâdât-ı Cevviye Müessesesi

Uşak Meteoroloji Müdürlüğü yahut kurulduğu günkü ismiyle Uşak Rasâdât-ı Cevviye Müessesesi ;1929 yılında Uşak Devlet Hastanesi bahçesinde kurulan İstasyon(Rasat Parkı) ile başlar.

Uşak Meteoroloji Müdürlüğü yahut kurulduğu günkü ismiyle Uşak Rasâdât-ı Cevviye Müessesesi ; kurulduğu günden bu güne kadar 4 kez mekan değiştirmiştir.

Kuruluş döneminde Karakıran mevkiinde idari ofis bulunurken rasat istasyonu devlet hastanesi bahçesine kurulmuştur. Sonrasında idari ofis İsmetpaşa(İstasyon) caddesiyle Çivril Caddesinin birleştiği noktada bir evin 2.katında faaliyet göstermiş.

Ve çıkan yangın sonucu 2016 yılında ki yıkıma kadar kalacağı Yazı muhitindeki binaya taşınmıştı. Günümüzde ise Uşak Havaalanı içinde bir idari ofis ve rasat parkı ile faaliyetine devam etmektedir.

Uşak Meteoroloji Müdürlüğünün Hafızalarda Kalan Hali

Uşak Meteoroloji Müdürlüğü İzmir-Ankara yolu üzerindeki parselde, tek katlı ve kuleli bir yapı inşa edilmiştir. Meteoroloji Müdürlüğü olarak kullanılan bu yapının projesi, 1964 yılında Fikret Erdal tarafından hazırlanmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nin nitelikli örneklerinden birisi olan fakat artan ihtiyaçlar karşısında yetersiz kalmıştır. 1980’li yıllarda yıkılarak, beş kattan oluşan, betonarme bir Meteoroloji Müdürlüğü binası inşa edilmiştir. En sonunda Uşak Belediyesinin Kent Park Projesi kapsamında bütün yapı yıkılarak düzlenmiştir.

Osmanlı Dönemi Anadolu’da Rasat Faaliyetleri

Anadolu’da ilk gökyüzü gözlem faaliyetleri Osmanlı Dönemi’nde 1575 yılında Astronomi ve Matematik Ulemasından Takiyüddin tarafından İstanbul’da gözlemevi ile başlayıp 1580 yılında yıkılmasıyla sonlanır. Tanzimat’a kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda rasathane kurmaya kimse cesaret edemedi. Devam eden süreçte Kandilli Rasathanesi, 1868 yılında Rasathane-i Amire adıyla kurulmuş. Kandilli Rasathanesinin ilk müdürü Fransız Aristide Coumbary olup sonrasında Salih Zeki Bey ve Fatin Hoca (Gökmen) görevi devam ettirmiştir.

Salih Zeki Bey; 1899’da Nazilli-Uşak-Aydın bölgesinde yaşanan depremin ardından bölgede ilk sismolojik ölçüm ve etüdler yapan kişidir. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü resmi web sitesinde bunu şöyle aktarır;

Coumbary’nin ölümünden sonra Rasathane-i Amire müdürlüğüne matematikçi Salih Zeki Bey atanmıştır. Salih Zeki Bey’in müdürlüğü sırasındaki gelişmeler çok iyi bilinmemektedir. Ancak, 1899’da Nazilli-Uşak-Aydın ve Malazgirt-Muş bölgesinde yaşanan iki depremin ardından Salih Zeki Bey’in bölgede inceleme yapmak için yola koyuldu. Maarif Nezareti’nden izin istediği ve rasathane kâtibi Said Bey ile birlikte kendisinin Aydın’a gönderilme iradesinin çıkmış olduğu bilinmektedir. Müdürlüğü sırasında da Darüşşafaka’da, Mülkiye Mektebi’nde ve Darülfünun’da ders vermiştir.

B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Resmi Web Sitesi Tarihçe Bölümü

Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Rasâdât-ı Cevviye(Atmosferik Gözlem) Müessesesi

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda 1925 yılında,Osmanlı’dan bakiye kalan Kandilli Rasathanesi ve son başkanı Fatin (Gökmen) Bey aktif edildi.

Kandilli Rasathanesi astrolojik, Sismolojik ve Meteorolojik gözlemlerin yapıldığı merkez iken Meteorolojik gözlemler ayrılarak kurumsallaşmıştır.

Fatin (Gökmen) Bey’in Kandilli Rasathanesi’nin Darü’l Fünun’a bağlanmasına karşı çıkmasıyla ülkenin her tarafında birbirinden bağımsız meteoroloji üniteleri  oluşturulmuş ve Millî Savunma, Tarım ve Bayındırlık Bakanlıkları ayrı ayrı meteoroloji teşkilâtları oluşturma yoluna gitmişlerdir.

İsmet İnönü Başbakanlık döneminde bu dağınık yapıyı birleştirmek amacıyla Rasâdât-ı Cevviye Müessesesini kuruldu. 12 Kasım 1925 yılında Ankara’nın Keçiören ilçesine bağlı Etlik semtinde kuruldu. Kurumun ilk başkanı Macar meteorolog Prof. Antal Réthly’in görevlendirdiği Jòsef Szemiàn’ın çalışmalarıyla 1926 yılı sonunda Türkiye’nin Batı, Güney, Trakya ve Orta Anadolu Bölgelerinde iklim çalışmaları için gerekli meteorolojik veriler düzenli bir şekilde elde edilmeye başlanmıştır.

Uşak Rasâdât-ı Cevviye(Atmosferik Gözlem) Müessesesi Kuruluş Kayıtları

Uşak Meteoroloji Müdürlüğü yahut kurulduğu günkü ismiyle Uşak Rasâdât-ı Cevviye Müessesesi ; Türkiye’nin ilk meteoroloji kuruluşu olan Rasâdât-ı Cevviye Müessesesinin 1925-1929 yıllları arası kurulan 45 rasat parkı arasındadır.

Muhtemeldir ki; 1926 yılında Uşak’ta açılan şeker fabrikası ve git gide artan şeker tarımı bu gelişmede önemli bir etmendir.Uşak Rasâdât-ı Cevviye(Atmosferik Gözlem) Müessesesinin kuruluşunda büyük emekleri olan “Rasat Ahmet” lakabıyla tanınan kurucu müdür olarak görev yapmış Uşak Eşrafından Altıoğlanlar ailesinden Ahmet Remzi Altılar’ı görüyoruz.

Uşak Rasâdât-ı Cevviye(Atmosferik Gözlem) Müessesesinin 1929 yılında kurulduğu hakkında ki dayanak Sabahat Yenicioğlu’nun “Türkiye’de 1929-1939 yılları arasında yağmur azami ve askerilerinin vukkua geldiği aylar” isimli çalışmasıdır.

On sene devamlı rasat yapan İstasyonlar;

Trakya Bölgesi: Edirne Hayrebolu Çatalca Tekirdağ

Marmara Bölgesi; Göztepe Karacabey Bursa Geyve

Ege Bölgesi:Gepsut,İzmir,Diyarbakır, Elâzığ ,Silifke,Kuşadası, Manisa, Urla

Orta Anadolu: Kütahya Bolu Eskişehir Bilecik Sivrihisar Ankara Çorum Sivas Uşak Kırşehir Kastamonu Afyon İsparta Ilgın Konya

Karadeniz sahil mıntakası: Rize Giresun Ordu Samsun

Şarkî Anadolu:Kars Erzurum Bayburt Bitlis,Siirt,Şebin Karahisar

Cenubî Anadolu:Antalya Adana Dörtyol Diyarbakır Elâzığ Silifke Siverek

Sekiz sene mütemadi rasat yapan İstasyonlar:

Halkalı Bandırma Nazilli Aydın Denizli Akhisar Haymana Kalecik Yozgat Karaman Bor Malatya Merzifon Trabzon Zonguldak

Bunlardan maada diğer istasyonlar 5-6 sene mütemadi surette çalış­mışlardır. Diger yardımcı olarak aldığım istasyonun faaliyet­ leri 2 seneye münhasır kalmıştır.

Türkiye’de 1929-1939 yılları arasında yağmur azami ve askerilerinin vukkua geldiği aylar-Sayfa 5-Sabahat Yenicioğlu/İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü

Uşak’ta Kandilli Rasathanesinin Sismolojik Etüdleri

Fatin Hoca (Gökmen);Fatih Medresesi Riyaziyat Medresesine (Fen Fakültesi)nde, o dönemin tanınmış bilim adamlarından, Salih Zeki Bey’in öğrencisidir.

Kandilli rasadhanesi müdürü bay Fatin Uşak gençleri arasında

Uşak (Hususi) —Bir müddettenberi şehrimizde bulunan Kandilli rasadhanesi müdürü Bay Fatin şerefine Uşak Gençlerbirliği reisi Haşim Helvacıoğlunun evinde bir ziyafet verilmiştir.Resimde Bay Fatin Uşak gençleri arasında görülmektedir.

Kandilli Rasathanesi Müdürü Fatin (Gökmen) Bey tarafından 1937 yılında Uşak, Kütahya, Balıkesir ve Manisa bölgesine yönelik Sismolojik manyetik ölçümler yapılmıştır.

Daha sonra 1934-1936 tarihleri arasında, Fatin Hoca tarafından Balıkesir,Dinar, Burdur, Korkuteli, Antalya’da aynı cihazlar kullanılarak deklinasyon, inklinasyon ve yatay şiddet ölçümleri yapılmıştır. M.T.A. Enstitüsü tarafından Daday, Azdavay, Gümüşhanköy, Haşan Çelebi, Haymana, Guleman, Divrik, Çeltik ve Turhal’da yapılan deklinasyon tayinleri gelmektedir. Elde edilen sonuçlar Harita Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Haritacılar Mecmuasında ve M.T.A. Enstitüsü yayınları arasında çıkmıştır . Kandilli Rasathanesinde 1936 yılında jeomagnetik olayların ciddi olarak incelenmesi plânlandı. Ve ve satın alınan aletlerle 1937 yılında Uşak, Kütahya havalisinde ilk sahra mıknatıs rasatları yapıldı ve direkt aletlerle de Rasathanede, Mıknatıs elemanlarının rasatlarına başlandı. Fakat ancak 1943 yılında satın alınan Variometreler ile manyetik alanın bütün bileşenlerinin ölçümüne başlanarak, Jeomanyetizma çalışmaları tam şeklini aldı.

Muammer Dizer, “Osmanlı Türklerinde Astronomi ve Rasathaneler: İstanbul Rasathanesinde Sarkaçlı Saat Kullanıldı mı?”, TÜBİTAK, VII. Bilim Kong. BAYG
Grubu, 1980.

Türkiye Cumhuriyeti Astronomi ve Uzay Biliminin Öncülerinden Astronomi bilim dalında doktora yapan ilk Türk bilim adamı ve Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi-Uzay Bilimleri “Astronomi Kürsüsü” kurucusu ve ilk başkanı Uşaklı Prof. Dr. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu‘nu da unutmamak lazım gelir.

Araştırma ve Araştırmanın Metinleştirilmesi: Ömer AŞCI

© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr‘a aittir.www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır.Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘daki harici linkler ayrı bir sayfada açılır. Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.