Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkası; İstiklal Savaşı sonrası 1925 yılında “Uşak, Gediz, Simav ve Afyon ” şehirleri bağlanarak kurulan ve 1936 yılına kadar faaliyet gösteren ilk federatif spor örgütlenmesidir.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Uşak İdman Mıntıkası, kısa sürede futbol, basketbol, voleybol, atletizm, atıcılık, atçılık, dağcılık ve tenis branşlarında bölge yönetim kurulları oluşturmuştur.
Türkiye’de Sporun Futbolun Federasyonlaşması ve Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkasının Kuruluşu Nasıl Olmuştur?
Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde sporun örgütlenme biçimi “Vakıflar” ve “Tekkeler” yoluyla gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti’nde ilk futbol kulübü 1899 yılında gayrimüslim tebaa tarafından kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nde modern anlamda ki ilk futbol örgütlenmesi 17 Mayıs 1903 yılında kurulan “Constantinople Football League (İstanbul Futbol Ligi)”dir. Türk spor yönetiminin tarihini oluşturan kurumlar, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (1922-1936), Türk Spor Kurumu (1936-1938), Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü (1938-1989) ve Gençlik Spor Genel Müdürlüğü (1989-2011)’dür. Günümüzde ki Türkiye Futbol Federasyonunun temeli 1922 yılında kurulan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa himayesinde ve Başbakan İsmet İnönü Paşa’nın Fahri Başkanlığında faaliyet gösteren Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı/Türkiye Spor Kulüpleri Birliği’ dir. Günümüzde ki Türkiye Futbol Federasyonunun temeli olan Türk İdman Cemiyetleri İttifakı, 22 Mayıs 1922 tarihinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa himayesinde ve Başbakan İsmet İnönü Paşa’nın Fahri Başkanlığında Galatasaray Futbol Kulübü kurucusu Ali Sami (Yen) Bey başkanlığında kurulmuştur. Türk sporunun organizasyonunu üstlenen Türk İdman Cemiyetleri İttifakı, hükümetin 1924 yılında aldığı 170 numaralı Kararname ile 1938 yılına kadar “Kamu Yararına Dernek” statüsünde sivil bir organizasyon olarak faaliyet yürütmüştür.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı 1922-1925 yılları arasında; Atletizm, Atletik (Voleybol-Basketbol) Eskrim, Bisiklet, Boks, Futbol, Denizcilik, Güreş, Hokey ve Tenis branşlarında federasyonlar kurmuştur.
Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkasına Bağlı Kulüpler Nelerdir?
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın Türkiye’yi 18 spor mıntıkasına böldüğü kuruluş örgütlenmesinin önemli bileşenlerinden biride Uşak İdman (Spor) Mıntıkası’ dır.
Uşak İdman Mıntıkasına üye olabilmek için kulübün 3 yıldır faaliyette bulunuyor olması, en az 25 üyesi olması gerekiyordu. Bu şartları taşıyan Uşak Gençlerbirliği, Uşak Ergenekon İdman Yurdu, Simav Gençler Birliği ve Gediz Spor Uşak mıntıkasının ilk dört üyesi oldular.1928 yılında Uşak Turan İdman Yurdu Takımının katılmasıyla mıntıkanın üye sayısı beşe, sporcu sayısı da 539’a çıkmıştır.
Yaşar Kayacık-1922’den Bugüne Uşak’ta Futbol
Uşak Kazası futbol takımları kendini öyle geliştirmişti ki İzmir, Istanbul gibi büyük şehir kulüpleriyle dişe diş futbol oynayabilecek potansiyele erişmiştir. Bu dönemde Uşak’ın önemli bir spor merkezi konumuna gelmesinde aslan payı Hamit Aslan ve Alexi Abraham’a vermek gerekir;
“Baba Hamit” namıyla anılan büyük bir futbol efsanesi “Hamit Aslan“; Türkiye ve Uşak futbol tarihine ismi altın harflerle yazdıran Türkiye A Milli Futbol Takımının ilk milli futbolcularından, Altay Futbol Kulübü Kaptanı ve 1928 yılında Uşak Turan İdman Yurdu Teknik direktörü/oyuncu olarak yıllarca hizmet vermiştir.
1928 Amsterdam Olimpiyatlarına katılacak Türk atletlerini hazırlamak üzere Türkiye’ye çağrılan Alman antrenör Alexi Abraham’ın 1928-1935 yılları arası görev yaptığı yerler arasında Uşak Kazası da vardır.
Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkasına Vurulan İlk Darbe; Türk Spor Kurumu
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı 18 Şubat 1936 tarihinde Sekizinci Umumi Kongresinde aldığı kararlarla bir dizi değişikliğe gitmiştir. Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı ismi Türk Spor Kurumu olarak değiştirilerek kurumun doğrudan doğruya Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağlanması kararlaştırılır. İdman mıntıkası modeli terk edilerek vilayet bazında örgütlenme getirilmiştir. Takip eden süreçte bölgenin önemli bir spor odağı haline gelen Türkiye İdman Cemiyetleri Uşak Mıntıkası; Türk Spor Kurumu’nun kuruluş kararıyla 18 Şubat 1936 tarihinde lağvedilmiştir.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Uşak İdman Mıntıkası 1925 yılında kurulduğunda bağlı olduğu Kütahya vilayetinde kurulu bir kulüp yoktur. Kütahya Mıntıkası üç kulüple 1927 yılında kurulur. Gediz ve Simav kulüplerine Kütahya Mıntıkasına geçmesini teklif edilir. Gediz Spor Kulübünün teklifi reddedip Uşak Mıntıkasına bağlı kalmak istemesiyle baskı yapılmaya başlanılmıştır. Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın kurulduğu 1925 yılı itibariyle Uşak Kenti, Kütahya Vilayetine bağlı bir kaza merkezidir. Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkası faaliyette kaldığı 11 yıl içerisinde büyük başarı göstererek büyük kulüplerle başa baş mücadele eden konuma gelmiştir. Uşak Belediyesi büyük bir yatırımla bölgenin en büyük stadyumlarından birini bitirmek üzeredir.
Türk Spor Kurumu döneminde spor organizasyonu, dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisinin bir organı olan Halkevleri vasıtasıyla yarı sivil bir halde yürütülmeye çalışılmıştır. Bu yapısından dolayı partililerin şahsi hırs ve amaçlarının spora karıştırıldığı, spordaki bazı olumsuz hadiselerin partiye sıçradığı gibi iddialarla yeniden yapılanmaya gidilmesi ihtiyacı doğmuştur.
Türkiye İdman Cemiyeti Uşak İdman Mıntıkasına Vurulan İkinci Darbe; Kütahya Mıntıkası
Lağvedilen Uşak Mıntıkasına bağlı kulüpler, Türk Spor Kurumu yerine 29 Haziran 1938 tarihinde 3530 Sayılı Kanununla Başbakanlık Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğünün kurulmasıyla Kütahya Mıntıkasına bağlanmıştır. Başbakanlık Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğünün ilk başkanı olarak eski bir asker olan General Cemal Tahir Taner getirilmişti.
Türkiye’nin II. Dünya Savaşına girme riskinin bulunduğu, savaşacak gençlik yetiştirmeye ihtiyaç duyduğu yıllarda sporda otorite ve disiplin kurma hususunda kurulan Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü ile spor faaliyetleri kamu hizmeti kapsamına alınıp devletleştirilecektir.
Kütahya Mıntıkasına bağlama düzenlemesi Lağvedilen Uşak Mıntıkasına bağlı kulüpler için büyük bir yıkım olmuştur. Kulüpler bu tarihten sonra küçülmeye giderek o eski şaşaalı günlerini geride bırakacaktır. Birçoğu bu süreci faaliyetlerini durdurarak veya kapanarak sonuçlandırmıştır. Uşak Kazasının spor kapasitesi açısından uğradığı büyük bir yıkım olmuştur. Uşak Mıntıkasına bağlı kulüpler, tribün gelirleri ve devlet desteğini Kütahya ile paylaşmak zorunda kalmasıyla büyük sıkıntıya düşerek birçoğu ya küçülmeye gitmiş ya da kapanmıştır.
Ömer AŞCI
© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr ‘a aittir.
www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır. Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz.
İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘da ki harici linkler ayrı bir sayfada açılır.
Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.
