Orta Çağ Anadolu’sunda Bizans İmparatorluğundan Selçuklu Devletine geçen hakimiyet sonrası ; tarihi eserlerin korunması konusunda günümüzdeki anlamda bir koruma bilinçten söz etmek mümkün değilse de koruma bilincinin olmadığını söylemekte yanlış olacaktır.
Anadolu’da Selçuklu Devletinin 11.yüzyıl zaferleriyle Bizans nüfusunun büyük bir kısmı İzmir,İstanbul,Çanakkale ve Antalya gibi sahil kenarına veya Avrupa kıt’asına doğru göç etmesiyle Anadolu’da birçok yer ve eser ıssız ve terk edilmiş durumda kalmıştı.
Selçuklu Devleti’nin Eski Eser Politikası
Selçuklu döneminde Bizans bakiyesi olan ıssız ve harap bölgelerdeki stratejik kentler Orta Asya’dan gelen dervişlere tekke yapmaları için vakf edilerek ticaret yollarının canlanması sağlanmıştı. Bizans şehir isimleri Türkçe telaffuzları ile anılarak kullanılmaya başlanılarak hakimiyet sembolü olarak şehirlerin en büyük kiliseleri camiye çevrilmişti.
Ancak Selçuklu döneminde Bizans bakiyesi yapıların tamir edilerek kullanılması yada eski yapılara ait parçaların yeni yapılarda kullanılmış olması eski eser toplayıcılığının en erken biçimleridir.
Eski uygarlıklara ait olan parçaların yeniden kullanılmış olması geçmişte kalan devamlılığı o dönemde tekrar yaşatma çabası olarak da algılanabilir. Eski dönemlere ait taşları toplayıp yeni binalarda kullanan kişiler onların görünmesini istemişlerdir. Böylece inşaatları yapanlar topladıkları taşları duvarlara yerleştirerek eserleri korumanın yanında,halka sergilemiş oldular. Avrupa da olduğu gibi eski eserlerin toplanması, tekrar kullanılması, sahip olma ve fethetme gücünü göstermiştir.
Eski eser toplayıcılığı ve bu saiklerde Selçuklu sonrası Osmanlı’da da devam etmiştir.Bu konuda Osmanlı saray tarihçileri olan vakainüvistlerin aktardığı bir Kanuni dönemi menkıbe ile devam edelim:
Kanuni Sultan Süleyman Devri Eski Eserlere Bakış Örneği Bir Hikaye
Kanuni Sultan Süleyman her ava çıktıkça rastladığı eski ve harap Bizans eserlerinin tamirini emredermiş. Gene bir gün eskimiş ve harap olmuş su yollarının tamirini emretmiş. Hatta mühendis Nikola’yı Kağıthane’ye çağırarak izahat almış. Fakat padişahın hükumet işlerine müdahalesi demek olan bu hareket Sadrazam Rüstem Paşa tarafından duyulunca Rüstem Paşa mühendis Nikola’yı hapsettirmiş.
Kanuni gene bir gün Kağıthane’ye gidip işi anlayınca hemen ayak divani emretmiş. Divanda Sadrazam Rüstem Paşa’ya serzenişte bulunarak:
— « Su mühendisi Nikola’nın hapsine beis ne dür? » deyince.
Rüstem Paşa:
— « Ben kulunun haberi yoğ-iken huzuru hümayunda külli hazine masarifi için yol açub mukaddimat bast ittüğünün sıdkına vakıf olmak üçün birkaç gün saklanmıştır. Görülsün söyledib bilelim ne minval üzere olacaktur. »cevabını vermiş.
Yani; Rüstem Paşa, padişahım; « Benim haberim yok iken sen keyfi işler yapıyorsun. Böyle işleri hükumet tetkik eder, icab ediyorsa yaptırır. Bunlar benim salâhiyetim dahilindedir. Mühendisi seninle temas etmesin diye de hapsettirdim. Şimdi hepimizin huzurunda söylesin de biz de bilelim bu iş nasıl olacaktır. »demek istemiş. İşte hakiki bir devlet adamı.
Kanuni Sultan Süleyman zamanında mansıb(Devlet hizmeti) erbabından doğma kimse sebepsiz azli olunmazdı. Azil de nadir olurdu. Bir büyük töhmetle azli olunanlar da bir dahi değme hal ile mansıb alamazlardı. Bu sebepten hakimler adl ve insaf ile hareket edip, azilden korkarlardı. Töhmet ile mâzul olursam bir dahi mansıb yüzü göremezem, derlerdi.”
© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr‘a aittir.
www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır.
Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.
www.usaktayiz.com ‘daki harici linkler ayrı bir sayfada açılır. Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.
