İnay Köyü Yerleşim Tarihi

Posted on by Ömer AŞCI

İnay Köyünün Coğrafi Konumu Nedir?

İnay Köyü; Günümüzde Uşak İli’ nin Ulubey İlçesi’ne bağlı verimli bir ova köyümüzdür. İnay Köyü Çevresi ; Ulubey İlçe Merkezi, Kıran Köy, Karacaahmetli Köyü, Kışla Köyü,Sülümenli Köyü ve Aksaz Köyü ile çevrilidir.

Kervan Yolu ve İnay Köyü

Osmanlı devrinde Uşak ticaret kervanlarının geldiği bir kavşak şehir niteliğindedir.
İnay Köyü; Antik Çağlardan bu yana 2 ana ticaret yolu olan;

  •  İstanbul’dan başlayan bir yol ile Bursa ve Kütahya üzerinden Çavdarhisar-Gediz-Abide-Emirfakı-Beylerhan-İlyaslı-Çırpıcılar-Kışla Köyü üzerinden İnay Köyü’ne ulaşarak oradan Ulubey-Hasköy-Kıryaren-Bekilli-Süller-Işıklı(Çivril) hattından Isparta’ya yönelerek Antalya Limanı’na uzanan ana kervan yolu ile

  • İzmir’den başlayıp Gediz vadisini takip ederek Uşak ve Afyonkarahisar üzerinden İç Anadolu’ya bağlananan ana kervan yolu  üzerindedir.

Bu ticaret yolları ;günümüzde geçmişte ki önemini yitirmiş konumdadır.

Yunan İşgal Yılları Blaundos Antik Kenti

Su Kaynakları ve İnay Köyü

İnay Köyü; Kuyuboğazı, Yağır, Çolaklı ve Çamiçi gibi derelerin birleşerek İnayözü Deresi’ni teşkil etmesiyle ilerleyen nispeten genişçe bir vadi içinde gelişme göstermiştir. İnay Köyü yerleşimi ; Karahallıaltı da denilen “İn Çayı Vadisi” ile “Balçıklıdere Vadisi” çizgisinde kuzey-güney yönlü yayılır.

İnay Köyü Mahalleleri

İnay Köyünün ;
  1. İstasyon Mahallesi
  2. Deredamı Mahallesi
  3. Merdivenli Mahallesi

isimleriyle bilinen 3 mahallesi vardır.

İnay Köyü Arazisinde Yeryüzü Şekilleri

İnay Köyü etrafında ki yükseltiler ise;
  • Tavşan Tepesi
  • Sivrigöz Tepesi
  • Tınaz Tepesi
  • Tabak Tepesi
  • Kemikli Tepesi 

olarak bilinen tepelerdir.

İnay Köyü etrafında ki düzlükler; Kır,Pamuklu ve Koçular ismiyle bilinmektedir.

İnay Köyü’ne Tarihte Verilen Diğer İsimler

Tarih içerisinde Kaza-i Hamse/Beşkaza, İney veya İnay isimleriyle anıla gelmiştir.

İnay Köyü Yerleşim Tarihçesi

İnay Köyü; Manisa ‘ya bağlı Eşme kazasının bir köyü iken, 9 Temmuz 1953 tarih ve 6129 sayılı kanunla vilayet haline getirilen Uşak iline bağlanmıştır.

İnay Köyü’nün 2 km güneyinde olduğu düşünülen “Nais /Ναις Antik Kenti” vardır. W.Ramsay, Buresch, H.Keil, Arundej, Veli Sevin ve Prof.Bilge Umar ..vs.gibi arkeologlar tarafından yapılan yüzey araştırmalarında Lidya, Roma ve Bizans dönemlerine ait yerleşim izleri görülmüştür.

İnay köyünün beş yüz metre güneydoğusunda, demiryolu kenarında bulunan bulunan “ Balçıklı Dere Höyük” te bulunan MÖ 3000-2000 yılları arasına tarihlendirilen Erken Tunç Çağı-Hitit dönemine ait buluntular mevcuttur.

Balçıklıdere muhitinde kireçtaşı toprak yapısı içinde milyonlarca yıl önce yaşayıp fosilleşmiş fil,kaplan…vs. gibi büyük omurgalı hayvan fosillerinin bulunduğu geniş bir fosil alanı bulunur.

İnay Köyü arazisinde bulunan bu antik dönem kalıntıları köyün 5000 yıllık bir yerleşim alanı olduğunun ispatı niteliğindedir.

İnay Köyü İsmini Nereden Alıyor?

İnay Köyü halkından rivayetle aktarılan köyün kuruluş hikayesi;
  • “Köy içinde Kervan Konağı adıyla anılan bir mevkinin de mevcutiyetindende anlaşılacağı üzere burada konaklamakta olan kervanların sık sık baskına uğraması ve soyulması bir kervansarayın inşasını zorunlu kılmış ve bir kervansaray yapılmıştır. Halen ayakta olan bu kervansarayın yapımından sonra da kervanların baskına uğraması devam etmiş, buranın korunması amacıyla devletin de teşvikiyle çevredeki yerleşim birimlerinden bazı aşiretlerin yerleştirilmeleri sonucu köy kurulmuştur.İnay arazisi içerisinde Karaköy, Pazarköy, Çokakköy, Yeniceköy gibi küçük yerleşim birimlerinin kurulmuş olduğu söylenmektedir. Çevredeki küçük yerleşim birimlerinin daha sonra buraya toplanmaları ile de büyümüştür. “
diye anlatılmıştır.

İnay Köyü’nün isim kaynağı hakkında yukarıda ki anlatımın haricinde köy ahalisinden aktarılan birkaç rivayet bulunmaktadır;

  • Köyün ilk isminin “İney” olduğu köyde bulunan kervansaraydan dolayı “İnilen,kalınan,eğlenilen yer”anlamında kullanılmış sonra “İnay” ismine dönüşmüş
  • Köyün beş yüz metre güneydoğusunda bulunan “ Balçıklı Dere Höyük” yamacında bulunan yüksekçe mağara(in) köye ilk yerleşenlerin barınağı olup gece vakti Ay’a bakıp “İn”ve “Ay” kelimelerinden “İnay” kelimesinin türediği

anlatıla gelir.
 
İnay Köyü’nün isim kaynağı hakkında ki şahsi fikrim; İnay Köyü muhitinde yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarında köyün birkaç kilometre güneyinde olduğu düşünülen antik kent “Nais “in ismi Türkçe’ye İnay hançeresi ile geçmiştir.

Osmanlı Arşiv Kayıtlarında  İnay Köyü

İnay Köyü; Batı Anadolu’da ki Türk iskanının başladığı 11.Yüzyıl’dan itibaren Selçuklu, Germiyanoğlu, Osmanlı hakimiyet dönemlerini yaşamıştır.

Osmanlı İdari Taksimatında İnay yerleşimi incelendiğinde;

  • 1530 tarihi öncesi Osmanlı öncesi Germiyanoğulları beyliği dönemi arşivinden nakil Defter-i Atik Kayıtlarında İnay Kazası

     

  • 1530 tarihli 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri kayıtlarında Kütahya Sancağı İnay Köyü

  • 1622 tarihli Kütahya Livâsı mufassal avârız defteri kayıtlarında ilk defa İnay Kazası

  • 1671 tarihli Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kütahya Livası İnay Kazası

  • 1675-76 tarihli Kütahya Livâsı mufassal avârız defteri kayıtlarında İnay Kazası

  • 1673 tarihinde Müneccimbaşı Ahmed Dede tarafından yazılan Müneccimbaşı Tarihi adıyla şöhret kazanmış olan Selçuklu dönemini anlatan Câmiü’d-düvel isimli eserde “Dinay maa Eşme /Dinay ile birlikte Eşme kazası”(Ünlü tarihçi Prof.Dr.İsmail Hakkı Uzunçarşılı ,“Dinay” olarak yazılan yerleşimin “İnay” olduğunu yazmaktadır.)

  • 1844 tarihli Aydın Vilayeti Temettuat Defterinde Denizli Sancağı’na bağlı İnay Kazası

     

  • 1861 tarihli Sadaret Mektubî Kalemi Defteri kayıtlarında İnay Kazası

     

olarak kayda geçmiştir.

İnay Köyü Etnolojisi

Osmanlı dönemi İnay Köyü nüfus kayıtları incelendiğinde ; Harmandalı/Harbendelü Aşiretinin hakim çoğunluğa sahip olduğu görülse de ; Rışvan(Aziz Cemaati)Aşireti,Tatarlı Aşireti ,Burhanlı Aşireti ve Akkoyunlu(Ahmetli Cemaati)Aşiretlerine bağlı yörük obalarının yerleştiği de görülür.

İnay Kazası dahilinde Harmandalı/Harbendelü Aşiretine bağlı boyların hakimiyeti Osmanlı Devleti’nin Viyana Seferi öncesi uyduladığı zorunlu iskan sonucudur. 1691-1697 yılları arasında Osmanlı Devleti Rakka civarında
aşiretleri iskan için zorlayarak Batı Anadolu’ya dağıttı.

Osmanlı dönemi kullanılan “İnay Kazası nam-ı diğer Kaza-i Hamse” ismi bize İran’da yaşayan büyük bir Türk Topluluğu olan Hamse Türkmenlerini akla getirir.

Tebriz’in güney doğusunda Tebriz şehrine bitişik Zencan Eyaleti’ne Hamse Türkleri bölgesi olarak bilinir ve literatüre de bu isimle geçmiştir.

Farsça beş anlamına gelen Hamse kelimesiyle anılan Hamse Türkmenleri;
  1. Elseven Aşireti(Eldecilü)
  2. Avşar Aşireti
  3. Usanlu Aşireti(Ustacalu)
  4. Mugatdem Aşireti
  5. Bayat/Hudabendeh Aşireti(Harbendeli/Bayad )

1831 Nüfus Sayımı ve Aşiret-i Yörükân defteri

Bu kayıtta “Bayat/Hudabendeh Aşireti” ismiyle geçen Bayad Boyuna bağlı Harmandalı Aşiretidir. İnay Kazasında II. Mahmut dönemine ait 1831 yılında konaklayan yörük obalarını gösteren “Kütahya Sancağı kazalarının müteferrik badiyenişin aşiret-i Yörükân defteri” nde “Harbendeli/Bayad aşireti” ne ait 7 ayrı yerleşim bulunması yukarıda zikr edilen boyun aynı boy olduğu hakkında önemli bir kanıttır.

“Hüda-Bendeli/Allahkulu” anlamına gelen bu kelime daha sonraları Harbendelü/Horbendelü/Harmandalı şekillerinde evrilmiştir. Selçuklu Danişmentoğulları arasında gördüğümüz bu aşiret; Safevi,Halep,Salluriye ve Osmanlı coğrafyasında günümüze kadar gelmiştir.

Osmanlı Devleti’nde 1831’de yapılan ilk sayımda, Hüdavendigar Vilayeti’nin Kütahya Sancağı’na bağlı olan ve “Kazai İnay an Kazai Hamse/Beşkaza ” adıyla geçen İnay Kazasında;Rum, Kıpti, Yahudi ve Ermeni nüfus olmamakla birlikte  1008 Müslüman erkek nüfus tespit edilmiştir. 
 

Osmanlı Arşivinde bulunan 1831 yılına II. Mahmut dönemine ait “ Kütahya Sancağı Göçebe Yörükleri defteri kayıtlarında ise İnay Kazasına bağlı;

  1. Binişli Mahallesi; Harbendeli/Bayad aşiretinden
  2. Karaca (Karaçomarlı ) Mahallesi ;  Harbendeli/Bayad aşiretinden
  3. Arablar Mahallesi;Harbendeli/Bayad aşiretinden
  4. Aydınlı Mahallesi ; Harbendeli/Bayad aşiretinden
  5. Eymirli Mahallesi;  Harbendeli/Bayad aşiretinden
  6. Kışla Köyü; Harbendeli/Bayad aşiretinden
  7. Kulakkaya Köyü; Bozdoğan Yörüklerinden Burhan Aşireti
  8. Oğan Köyü;Harbendeli/Bayad aşiretinden
  9. Kışla Köyü Kıranca Damı Mezrası; Bozdoğan Yörüklerinden Burhan Aşireti

isimlendirmesiyle kayıtlara geçmiştir. 

1844 tarihli Aydın Vilayeti Temettuat Defteri

1844 tarihli Aydın Vilayeti Temettuat Defterinde Denizli Sancağı’na bağlı İnay Kazası; İnay merkez ve köy arazisinde konaklayan yörük Harbendelü Aşireti dışında 10 yerleşim birimi mevcuttur. Bu yerleşim birimlerinde toplam 470 hanede yaklaşık 2350 nüfus yaşamaktadır. Bunun 174 hanesi Harbendelü Aşireti (870 nüfus) mensuplarına aittir. Kaza merkezi İnay ise 107 hane olup 535 nüfusa sahiptir .

Osmanlı Arşivinde bulunan 1844 yılına ait kayıtta Aydın Eyaleti Denizli Livasına bağlı İnay(Kaza-i Hamse/Beşkaza) Kazası olarak görülmekte olup nüfus Defterinde 10 köy yerleşimi ;

  1. Kışla Köyü
  2. Karaahmetli Köyü
  3. Irgat(Gümüşkol) Köyü
  4. Kolonkaya Köyü
  5. Ahmetler Köyü
  6. Harmandalı Köyü
  7. Göncüler Köyü
  8. Gedikler Köyü
  9. Dere(Dam) Köyü
  10. Çerçiler Köyü


bu kazaya bağlanmıştır.

Celali İsyanları Döneminde İnay Kazası
Celali İsyanları döneminde Kütahya kazası olan İnay kazasının reayası da diğer kazalara benzer bir suiistimale uğramıştı. İnay Kadısı’nın bildirdiğine göre, kaza halkı Celali saldırılarından oldukça yıpranmıştı. Öyle ki Celaliler kazaya üç defa gelmişler, birçok haneyi yakmışlar ve 20 neferden fazla adam katletmişlerdi. Celali baskının ardından, kazanın kadısı bulunmamasına rağmen Halil isimli sipahi adamlarıyla birlikte reayadan bedel-i nüzul akçesi toplamıştı. Kadının arzına göre sipahinin hane başına 200 akçe toplaması gerekirken her haneden 360 akçe toplayarak reayaya “gadr” etmişti. Celali baskısı ve bedel-i nüzul vergisini toplayanların yaptıkları eziyet neticesinde kadı toplamakla yükümlü olduğu bedel-i kürekçi ve bedel-i zahire akçelerini tam olarak toplayamamış, ancak 106 hanenin vergisini toplamış ve bakîye kalan kısmı ise üç ay sonra toplamak üzere zaman istemişti .

İnay Çiftekuyular Mevkiinde Eşkiya

1861 tarihli Sadaret Mektubî Kalemi Defteri kayıtlarında,İzmir’den hareket ederek Alaşehir, Kula, Takmak, Uşak, Gediz ve Kütahya üzerinden İstanbul’a ulaşan posta yolu, belirli aralıklarla güvenlik sorunlarıyla gündeme geldi. Nisan 1861 tarihinde posta tatarı, refakatinde bulunan sürücü Hasan, dört süvari zaptiyesi ve iki beygir yükü emanet akçesi ile İzmir’den İstanbul’a doğru yola çıktı. Posta, 5 Nisan’da, gece bir buçuk sularında Takmak kazasından hareket ederek, sabah saat altı sularında İnay kazası dâhilinde, Çiftekuyular isimli yere geldiğinde saldırıya uğradı. On beş kişilik bir eşkıya grubu, silah kullanmak suretiyle postaya saldırdı. Eşkıyalar, posta tatarının, sürücüsünün ve zaptiyelerden birinin bindiği atları öldürdü. Eşkıyalar, ayrıca tatarın heybesini, posta hurcunu, emanet akçesini ve evrakını alıp kaçtılar. Bunun üzerine Uşak kazasından süvari çavuşu Bekir Çavuş, maiyetinde süvari ve silahlı zaptiyeler olduğu halde, eşkıya üzerine gönderildi. Hüdavendigâr eyaleti, 22 Nisan 1861 tarihinde Sadaret’e, gelişmeler hakkında bilgi verdi. Akabinde Sadaret, Hüdavendigâr eyaletine, eşkıyanın yakalanmasını emretti
İnay köyü dahilinde bulunan Selçuklu dönemine tarihlenen kervansaray ,Osmanlı dönemie ait tarihi köprü,tren istasyonu ve camisiyle potansiyelinin turizme kazandırılmasını beklemektedir.

Tüm bu tarihi değerlere ek olarak bölgenin en büyük antik şehri olan Blaundos’ta başlayan kazı yolu üzerinde olması ve köyün arazisinde bulunan Nais Antik kentinin varlığı ile Kanyon-Blaundos-İnay-Mesotymolos güzergahında oluşturulacak bir turizm destinasyonuna eklemlenebilir.


Yönetmenliği Kamil Renklidere ve Hüseyin Taşkın’ın yaptığı, başrollerini Eşref Kolçak, Melike Zobu, Yaşar Cemil Akın, Bülent Bilgiç ve Oktar Durukan’ın paylaştığı TRT yapımı 1991yılında yayınlanan “Köroğlu” dizi filminin bir bölümü İnay Kervansarayında çekilmiştir.
Bu kervansaray film yapımcıları için doğal bir plato halinde değerlendirilmeyi beklemektedir.

Ömer Aşçı

 


Notice: Undefined offset: 0 in /home/sehrimde/usaktayiz.com/wp-content/themes/express-news/single.php on line 31

Notice: Trying to get property 'term_id' of non-object in /home/sehrimde/usaktayiz.com/wp-content/themes/express-news/single.php on line 31

Related Posts

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir