Hoca İsmail Efendizâde Mehmed Ekmeleddin Efendi; Tanzimat Dönemi İstanbul Ulemasının önde gelenlerinden Uşaklı bir müderristir.
Uşaklı Ekmeleddin Efendi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Ulaşabildiğimiz iki kaynağa birlikte bakalım;
Sicil-i Osmani yahut Tezkere-i Meşâhir-i Osmaniye
Türk-İslâm biyografi geleneğinin son örneklerinden olan Mehmet Süreyya Bey’in Sicil-i Osmanî yahut Tezkere-i Meşâhîr-i Osmaniye isimli eserinde Uşaklı Ekmeleddin Efendi’den şöyle bahseder;
Ekmeleddin Efendi Uşaklıdır. Hoca İsmailzade diye meşhurdur. Dersiam ve müderris olup Şaban 1260’da(Ağustos-Eylül 1844) vefat etti. (I.394)
Sicil-i Osmanî yahut Tezkere-i Meşâhîr-i Osmaniye-Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30-Numune Matbaacılık-İstanbul-Mayıs 1996
Sicil-i Osmanî yahut Tezkere-i Meşâhîr-i Osmaniye isimli eser; Mehmed Süreyya Bey tarafından 1893-1897 yılları arasında kaleme alınan Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 20. asrın başına kadar yaşamış meşhur şahıslar hakkında bilgi veren, bugün büyük bölümü tahrip edilmiş mezar kitabelerinden devşirilmiş bilgilerden oluşturduğu bir biyografi çalışmasıdır. Osmanlı toplumunda öne çıkan şahsiyetlerin hâl tercümelerini toplumun bilincine taşıyan biyografi disiplini Türk-İslâm medeniyetinin yazılı geleneğinde özellikle Osmanlı döneminde gelişerek büyük bir külliyat teşkil etmiştir. Osmanlı Devleti’nin her kademesinde görev yapan bürokratları, belli bir şehirde mukim olan meşhur kişileri, bazı tarikatlara intisap etmiş tasavvuf erbabını, şair, musikişinas, hattat gibi sanat ve edebiyat ehlini tanıtan eserler, mezkûr bilincin sürekliliğini sağlamak amacıyla tahrir edilmişlerdir. Bu biyografik kaynaklar toplumun tüm kesimini belirli şekillerde ihtiva ettiğinden başta tüm bilim dallarının tarihi ile ilgilenen modern araştırmacılar daha sonra
Osmanlı Medeniyetinin ortak tecrübesini idrak arzusu taşıyan herkes için öneme sahiptir.
Surname-i Lebib
Uşaklı Ekmeleddin Efendi’den; Tophane Ruznamçecisi Mustafa Efendi’nin oğlu Mehmed Lebib Efendi tarafından yazılan Osmanlı Devleti Sultanı II. Mahmut’un çocuklarının düğününü anlattığı Surname-i Lebib isimli eserinde davetliler arasında zikredilir;
Muharremü’l haramın (Mübarek Muharrem ayının) on dördüncü ve sur-ı hümayunun (saray düğününün) dördüncü Cuma ertesi günü kâh-ı Bülent (yüce sultan) eyvan-ı behişt-i hilâfet (sultanın hilafet köşkü) ve nüzülgâh-ı mevâidi veliyyün nimet (iniş vakti büyük nimet) olan kasrı hümayun-ı şahaneye (İzmit av köşküne) davetli bulunan zevatı meali simat hazeratı(düğün yemeğinde hazır bulanan kişiler);
…Uşşaki İsmail Efendi-zâde(oğlu) Mehmed Ekmeleddin Efendi Evkaf-ı Hümayun Nâzırı (Vakıflar Bakanı) Hasib Efendi haymesine(çadırına), …
da‘vetli bulunduklarından usûl-i mer‘iyye-i sâbıka misillü zîb-i kenâr-ı sâhil olan me’mûrînin hıyâmına bi’l-vürûd hâzır u müheyyâ kılınan tekâverân-ı sabâ-reftârlara süvâr oldukları halde zâ‘im ağalar pişgehlerinde revhan olarak ber-vech-i meşrûh her birleriyçün ta‘yîn ve tahsîs buyurulmuş olan hıyâmı teşrîf ve sâhib-i hayme ve me’mûrlar tarafından terhîb ü taltîf ve usûl-i mihmân-nüvâzî ve mu‘âmele-i tatyîb ve dil-nüvâzî icrâsıyla gül-i mutarrâ-yı hâtırları rakkâsân-ı sîm-endâmların cünbüş-i dil-rübâbîlerini temâşâ ve kâhî râmişgerân-ı mûsılî-i şi‘ârânın sâz ü söz ve ağânîlerini istimâ‘ vasfı ve kesb-i envâ‘-ı safâ iderek ni‘met-i bî-minnet-i veliyyü’n-ni‘met-i âlemyân ile şîrîngâm ve keşîde kılınan nefâyis-i et‘ime-i bî-pâyân ile it‘âm ve îcâb idenlere atiyye-i seniyyeler i‘tâ olunarak kemâhî
Yüksel Aktaş Baycar- II. Mahmut’un Kızı Mihrimah Sultan’ın Sur-i Hümayunu-T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi-İstanbul-2006-S.128-133
murâ‘ât ve ihtirâm u ikrâmlarına ikdâm ve cümlesi maraziyyü’l-kalb şâdgâm ve devâm-ı ömr ü devlet-i hazret-i tâcdârî ed‘iyyesini dîbâce-i ünvân-ı merâm eylemişdir.
Osmanlı Devleti Sultanı II. Mahmut dönemi devlet örgütlenmesinde yenileme çalışmaları çerçevesinde ilmiye sınıfı ile devlet erkanı iş birliği içerisinde olmuştur. Avrupa kıtası üretim tarzı ve pazar ilişkilerinin değişmesi ve sonraki yüzyıllarda bilim ve teknolojinin ulaştığı nokta ile Osmanlı Devleti’ne üstün gelmeye başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu savaş meydanlarında ki yenilgileriyle güç dengelerinin değişmeye başladığını anlayarak kendini geliştirme gayretine girmiştir. Sunulan çözüm önerilerinin en başında Batılılaşma ve modernleşme fikirleri yer almış, toplumun ancak Batı gibi olmasıyla ihya olunacağı savunulmuştur. Sultan II. Mahmut ulemayı yanına ve yakınına alarak onun manevi
nüfuzundan da istifade etmiştir.
Müellifi: Ömer AŞCI
© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr ‘a aittir.
www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır. Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz.
İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘da ki harici linkler ayrı bir sayfada açılır.
Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.
