Alman Filolog Johannes Franz’ın Batı Anadolu Seyahatinde Uşak

Alman Filolog Johannes Franz, Prusya Kralı IV. Friedrich Wilhelm himayesinde çıktığı Batı Anadolu gezisi kapsamında Uşak yöresinde topladığı antik metinleri 1840 yılında basılan “Fünf Inschriften und fünf Städte  in Kleinasien/ Küçük Asya’da Beş Yazıt ve Beş Şehir” isimli eserinde yayınlamıştır.

Alman Filolog Johannes Franz Rus seyyah Baron R. Wolff 1834 yılında çıktığı Anadolu gezisinde keşfettiği antik yazıtları teyit etmek amacıyla 1835 yılında Anadolu gezisine çıkıp bu konuda Küçük Asya’da Beş Yazıt ve Beş Şehir” isimli bir eser meydana getirir. Bu eser 1840 yılında günümüzde de halen faaliyette bulunan Nikolas Kitapevi (Nicänischen Buchhandlung) tarafından Berlin Akademi Yayınevi (Akademischen Buchdruckerei)’nde basılmıştır. Bu eserin orjinal metnine aşağıdan ulaşabilirsiniz:

Alman Filolog Johannes Franz’ın eserinde zikrettiği Temenothyrai, Flaviopolis,Sebaste, Blaundos, Trajanopolis, Akmonia, Clanudda, Alaudda antik şehir isimleri Uşak içinde ki seyir rotasını vermektedir. Yazar bu geziyi Arkeolog Charles Texier’in Frigya araştırmaları rehberliğinde ve Batlamyus (Ptolemy)- Heinrich Kiepert haritaları izinde yaptığını söylüyor.

Johannes Franz Kimdir?

Alman Filolog Johannes Franz 3 Temmuz 1804 tarihinde Almanya’nı Bavyera Eyaletinin Nürnberg Şehri’nde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimi sonrası Münih Üniversitesinde antik ve modern Yunanca eğitimi aldı. Bu alanda yüksek öğrenimine devam ederek 1830 yılında doktorasını tamamladı. Bavyera Kralı I. Ludwig tarafından Prens Otto ‘nun resmi tercümanı ve kişisel görevlisi olarak atandı. Yunanistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Augustinos Kont Kapodistrias’ın suikastla öldürülmesi sonrası batılı devletlerin kararıyla Yunanistan Kralı olarak 16 yaşındaki Bavyera Prensi Otto seçildi. Prens Otto ‘nun kral olmasıyla tercümanı Johannes Franz ile Yunanistan’a yerleşti. Yunan Kralı Otto 16 yaşında olduğu için yönetimi naipler konseyine devretmişti. Yunan halkı bu dönemde kötü yönetime karşı birçok kez ayaklandı. Yunan Kralı Otto ’nun tercümanı Johannes Franz ayaklanmalara destek vermekle suçlanarak sınır dışı edildi. İtalya’nın Roma şehrine yerleşerek 1838 yılına kadar orada kaldı. Berlin Humboldt Üniversitesi’nin 1839 yılında ki teklifini kabul ederek Almanya’ya döndü. Akademik kariyerine devam ederek 1846 yılında profesör oldu. Antik ve modern Yunan dili, Yunan paleografisi ve epigrafisi alanlarında uzmanlaştı. Prusya Kralı IV. Friedrich Wilhelm himayesinde Yunanistan ve Anadolu kapsamında araştırma gezileri yaptı. Bu gezilerde Floransa ve Venedik kütüphanelerinde bulduğu antik el yazmalarını araştırmaya yoğunlaştı. Berlin Devlet Operasında Antik Yunan trajedi yazarı Aeschylus(Eshilos)’un başyapıtı olan Oresteia isimli tiyatrosunun senaryo danışmanlığını yaptı. Johannes Franz, Berlin ‘de 1851 yılında 47 yaşında ki ölümü üzerine Trinity Mezarlığına defnedilmiştir. Eserleri; Fünf Inschriften und fünf Städte in Kleinasien/ Küçük Asya’da beş yazıt ve beş şehir- Eine Abhandlung topographischen Inhaltes von Johannes Franz/Johannes Franz tarafından topografik içerik üzerine bir inceleme-1840-Berlin

Küçük Asya’da Beş Yazıt ve Beş Şehir Giriş Yazısı

Küçük Asya’nın Topografyası alanındaki zamanımızın başarılarına ne kadar müteşekkir olsak ta, çalışmalarımızın başında sayılırız. Bu alanda ki çalışmaların toplamına bakıldığında daha yapılması gereken sonsuz miktarda iş olduğu görünmektedir. Şimdiye kadar karşılaştırmalı bir topografya amacıyla kullanılmış olan antik dönem kaynakları, özellikle Küçük Asya’nın kalbinde, antik çağlardan beri bilinen şehirlerin coğrafi değerini ve önemini geri kazandırmak için artık yeterli değildir. Orta Çağ’dan kalma belge ve raporlar üzerinde ciddiyetle çalışılmamıştır. Bunlar kayda değer bir getiri vaat etmese de şimdiye kadar görülen kayıtsızlık reva değildir. Bu kaynakların araştırılmasından sonra bile, boşluklar ve şüpheler eksik olmayacaktır. Öyle ki, topoloji ‘deki ilerleme, yine de yazılı anıtların keşfine bağlı olacaktır. Küçük Asya’yı ziyaret eden seyyahların bilinen anıtlar dizisine önemli eklemeler yaptığını kimse inkâr edemez. Ancak bu şekilde eklenenler, tekrarlanan aramaların daha az, hatta belki de daha mutlu ve daha başarılı olabileceğine dair umut veriyor. Çünkü daha önceki seyyahlar tarafından kaydedilen birçok anıt, ikinci kez oraya gelecek seyyahlar için tavsiye niteliği taşımakla birlikte gözden kaçan birçok ayrıntı şans eseri yeniden değerlendirmeye tabi oluyor. Bu nedenle, belirli bir plana göre yürütülen, araziyi her taraftan sabit noktalardan süpüren ve yalnızca şu anda yeryüzünün üzerinde bulunan yazıtların vicdani kaydını garanti eden araştırma gezilerinden olumlu sonuçlar beklemekte ne kadar haklı olduğumuz ortadadır.  Frigya ve Galatya yazıtlarında Aizanoi, Eumeneia, Apameia Kibotos, Hierapolis ve Pisidia’da Apollonia, Sagalassos, Lakos (?) kentleri zikredilmesine rağmen topoğrafya açısından bugüne kadar önemli bir sonuca ulaşılamamıştır. Bu nedenle yazılı belgelerle güvence altına alınan yerlerin sayısını görmek daha da sevindiricidir. Bu bölgelerde araştırmaların çoğalması açısından seyyahlar yaptığı araştırmalar etkili olmaktadır. Bu alanda ortaya konan keşifler, seyyahların topoğrafyaya ve yerel koşullara hakimiyetine işaret etmektedir. Bu seyyahların bu tür keşifleri gezi notları olarak halkın ulaşabileceği şekilde yayınlaması doğru olmakla birçoğu referans olmaktan uzak üstünkörü çalışmalardır. İlgilendiğimiz (Frigya) arazide Dorylaion ve Ankyra antik kentleri topografik hareketlerin yapılabileceği başlıca iki nokta olarak kabul edilebilir. İlgilendiğimiz (Frigya) arazide Dorylaion ve Ankyra antik kentleri topografik hareketlerin yapılabileceği başlıca iki nokta olarak kabul edilebilir. Bu iki şehrin konumunu İngiliz Topoğrafyacısı Albay William Martin Leake, 1824 yılında yayınladığı Journal of a tour in Asia Minor: with comparative remarks on the ancient and modern geography of that country/ Küçük Asya’da bir gezi günlüğü: karşılaştırmalı açıklamalarla antik ve modern coğrafyası üzerine” isimli eserinde kesin olarak ortaya koymuştur. Ankyra Antik kenti günümüzde Ankara ve Dorylaion Antik Kenti ise günümüzde Eskişehir ismiyle bilinmektedir. (Bkz. Leake-Journal of a Tour in Asia Minor s. 19.)

Dorylaion Antik Kenti’nden üç Roma yolu güneye doğru uzanır;

Batısından uzanan yol Philadelphia (Alaşehir)’ya,

Doğusundan uzanan yol Iconium (Konya)’a,

Ortasından uzanan yol Laodikia (Eskihisar) gider.

Batı yolu üzerinde, günümüzde ki ismi Kütahya olan Kotyaion Antik Kentinin konumu güzergahlar nedeniyle şüphe uyandırıyor. Rus seyyah Baron R. Wolff 1834 yılında çıktığı Anadolu gezisinde Kütahya yakınlarında birkaç yazıt keşfetti. Bu yazıtların çıkardığı kopyalarını 1835 yılında Roma’da bir yazar arkadaşına vermişti. Bu kopyalar incelendiğinde anlaşılması açık metinler değildir. Kopyaların okunabilen üç yazıtı Seyitgazi Kalesi ve dördü ise Ahat Köyü’ne aittir. Bunların yanında, Kütahya ‘ya 9 saat uzaklıktaki Kütahya ilinin Altıntaş İlçesi’nin Çayırbaşı (Zemme) Köyünden deşifre edilemeyen üç yazıt bulunmaktadır.  

Fünf Inschriften und fünf Städte in Kleinasien–Küçük Asya’da beş yazıt ve beş şehir–Eine Abhandlung topographischen Inhaltes von Johannes Franz
Johannes Franz tarafından topografik içerik üzerine bir inceleme–1840-Berlin

Roma İmparatorluğu Lidya Eyaleti Şehir Sikkeleri

Roma İmparatorluğu Lidya Eyaleti şehirlerinden Temonothyrae, Blavndos, Bagea ve Tabala günümüzde Uşak Şehri sınırları içindedir. Bu listede olmayan Uşak havalisinde ki Mesotymolos,Clanudda,İnais ve Flaviopolis şehirlerinin adına para bastıracak özerkliğe ulaşamadığı tahmin edilebilir.

Roma İmparatorluğu Frigya Eyaleti Şehir Sikkeleri

Prof.Dr. Joseph Hilarius Eckhel “Doctrina numorum veterum/ Kadim Zamanlar Doktrini” isimli eserinde Avrupa’da bulunan sikke koleksiyonları üzerinden Roma İmparatorluğu Frigya Eyaleti Şehirlerini Latince olarak alfabetik şekilde şöyle listelemiştir;

• Abbassys Antik Şehri
• Acmonia Antik Şehri
• Aezanis Antik Şehri
• Alia Antik Şehri
• Amorivm Antik Şehri
• Ancyra Antik Şehri
• Apemea Antik Şehri
• Attea Antik Şehri
• Attvda Antik Şehri
• Brvzs Antik Şehri
• Cadi Antik Şehri
• Ceretape Antik Şehri
• Cibyra Antik Şehr
• Cidyessvs Antik Şehri
• Colossea Antik Şehri
• Conivm Antik Şehri
• Cotiaevm Antik Şehri
• Diocaesarea Antik Şehri
• Dionysopolis Antik Şehri
• Docimevm Antik Şehri
• Dorylaevm Antik Şehri
• Evcarpia Antik Şehri
• Evmenia Antik Şehri
• Hierapolis Antik Şehri
• Hyrgalea Antik Şehri
• Laodicea Antik Şehri
• Lysias Antik Şehri
• Mantalvs Antik Şehri
• Midaevm Antik Şehri
• Mococlia Antik Şehri
• Nacolea Antik Şehri
• Otrvs Antik Şehri
• Peltae Antik Şehri
• Philomelivm Antik Şehri
• Prymnessvs Antik Şehri
• Sala Antik Şehri
• Sebaste Antik Şehri
• Stectorivm Antik Şehri
• Synaos Antik Şehri
• Synnada Antik Şehri
• Themisonivm Antik Şehri
• Tiberiopolis Antik Şehri
• Traianopolis Antik Şehri
• Trimenothyrae Antik Şehri

Müellifi: Ömer AŞCI

© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr ‘a aittir.

www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır. Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz.

İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘da ki harici linkler ayrı bir sayfada açılır.

Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.