Akkeçili Köyü Soy Kütüğü

Uşak ilinin Ulubey Kazasına bağlı olan Akkeçili Köyü Kuruluşu 16.yüzyıla kadar dayanan 500 yıllık bir bir geçmişe sahip yayla köylerinden kadim bir Türk Yurdudur.

Akkeçili Köyü Konumu

Akkeçili Köyü, Uşak ilinin Ulubey ilçesine bağlı etrafı Çukurağıl, Demirören(Marlık), Çamdere(Cızık Damı), Omurca, Yeşildere(Kudurkül/Kül Köy) ve Çardak köyleriyle çevrilidir.

Akkeçili Köyü ; Uşak’ın güneybatısında Şemik(Şah Melik) Dağı eteklerinde yaylalık verimli bir arazidir.

Şemik(Şah Melik) Dağı yamaçlarından süzülen Kuru Dere üzerine kurulu 2016 yılında tamamlanmış “Uşak Merkez Akkeçili Göleti ve Sulaması Projesi” bulunur. Bu poje ile Akkeçili ve Omurca köylerine ait brüt 839 dekar tarım arazisi sulu tarıma geçmesi hedeflenmiş olup 750.000 TL yıllık gelir artışı beklenmektedir.

Akkeçili İsmini Taşıyan Türk Köyleri

Anadolu ve Balkanlar coğrafyasında Akkeçili isimlendirmesiyle maruf epey bir yerleşim mevcuttur;

• Uşak ili Ulubey ilçesine bağlı Akkeçili Köyü
• Afyon ili Başmakçı ilçesine bağlı Akkeçili Köyü
• Manisa ili Alaşehir ilçesi Akkeçili Köyü
• Isparta ili Senirkent ilçesine bağlı Akkeçili Köyü
• Yunanistan’ın Magnezya ili Ermiye (Almiros) ilçesine bağlı Akkeçili Köyü
• İzmir ili Kiraz ilçesine bağlı Akkeçili Köyü/Mahallesi
• İzmir ili Ödemiş(Birgi) ilçesi Akkeçili Köyü(sonradan ne isim aldığı öğrenilemedi)
• Şanlıurfa ili Akçakale ilçesine bağlı Akkeçi(eski ismi Haraptelmaaz) Köyü/Mahallesi
• Yunanistan’ın Dömeke(Ftiotis) iline bağlı Akkeçili Köyü
• Yunanistan’ın Yenice-i Vardar (Giannitsa/Yanniça) iline bağlı Akkeçili Köyü
• Makedonya’nın Manastır(Битола Bitola) ili Merkez ilçesine bağlı Akkeçili Köyü

Akkeçili Yörük Cemaati

Akkeçili Köyü’nün soyu Oğuzlar’ın Bozok kolundan olup Ay-Han’ın neslinden Yazır(Yazgır) Boyu’ndan gelmektedir.

Prof.Dr.Yusuf Halaçoğlu’nun Anadolu’da Aşiretler Cemaatler, Oymaklar (1453-1650 yılları arası ) isimli eserinde Anadolu genelinde 54 ayrı Akkeçili Yörük Cemati listelenmiş olup Osmanlı Arşiv kayıtlarında Yazır Boyuna bağlı olduğu kaydı düşüldüğü görülmüştür.

Akkeçili Yörük Cemaati Obaları

Bu Akkeçili Yörük Cemaatlerinden 10 tanesi Kütahya-Uşak-Uluköpek(Uşak-Ulubey) muhitlerindedir;

	Cemaat	Boyu	Hane	Sancak	Nahiye	Osmanlı Arşiv Numarası	Senesi
1	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	15	Kütahya	Uluköpek	BOA.TD nr49 s.700	1519-20
2	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	8	Kütahya	Uluköpek	BOA.TD nr49 s.687	1519-20
3	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	19	Kütahya	Uşak	BOA.TD nr49 s.637	1519-20
4	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	11	Kütahya	Uşak	BOA.TD nr438 s.69	1519-20
5	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	30	Kütahya	Uşak	BOA.TD nr438 s.69	1528-29
6	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	7	Kütahya	Uşak	BOA.TD nr.45 s.237	1481-1512
7	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	16	Kütahya	Uluköpek	BOA.TD nr.45 s.256	1481-1512
8	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	9	Kütahya	Uluköpek	BOA.TD nr.45 s.273	1481-1512
9	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	10	Kütahya	Uluköpek	BOA.TD nr.45 s.274	1481-1512
10	Akkeçili Yörük Cemaati	Yazır	49	Kütahya	Merkez	BOA.TD nr.47 s.393a	1571

Anadolu’da bulunan birçok yörük aşiretinin devlet müdahalesi sonucunda oluşturulduğu anlaşılmaktadır.

Anadolu’da İskan Politikası

Akkeçili Yörük Cemaatlerinin çeşitli yörük aşiretleri önderliğinde hareket etmesi dönemin iskan politikası sonucudur. Selçuklu-Osmanlı Dönemi; Kütahya sancağında yaşayan yörükler genel olarak Kütahya Yörükleri olarak isimlendirilmekle beraber birbirinden farklı taifeler şeklinde teşkilatlandırıldıkları görülmektedir. 

Orta Asya’dan Moğol katliamları nedeniyle Anadolu’ya Selçuklu idaresine yönelen Salur,Yazır,Döğer,Kayı,…vs.gibi boy isimlerine sahip Türk Boyları ; Selçuklu iskan politikası neticesinde parçalara bölünüp birçok boyun cemaatiyle karıştırılarak “Perakende” haline getirerek birleştirilip iktidar alternatifi haline gelmesi önlenmeye çalışılmıştır.

Batı Anadolu’da ki Akkeçili Obaları

Akkeçili isimli yörük obaları Osmanlı Dönemi Batı Anadolu’da Kütahya Sancağında Karacakoyunlu Aşireti ve Aydın sancağında Yenişehir Yörükleri arasında da tespit olunmaktadır.(TD 148: 662-663; TD 144: 30b-312a)

Ayrıca Osmanlı Tarihçisi Cevdet Türkay’ın “ Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşiret ve Cemaatlar “ isimli eserinde ; Boz-Ulus Türkmen Federasyonu Beğdilli(Badıllı) Boyu Milli aşiretine bağlı Akkeçililer Yörüklerinin Uşak ve Banaz yörelerine iskan edildiğini bildirir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’da bulunan en büyük Yörük teşekküllerinden Ulu Yörük Boy Birliği’nin büyük bileşenlerinden Kayı Boyu’na bağlı Karakeçili Aşireti’ne bağlı 10 tane cemaat vardı: ı-Keçili, 2-Akkeçili, 3-Karakeçili, 4- Akçakeçili, 5-Alakeçili, 6-Bozan,7- Çoban, 8-Halilli, 9-Kızılkeçili, ıo-Kırka

Fatih Sultan Mehmed Dönemi Akkeçili Aşireti

Fatih Sultan Mehmed(1451-1481) dönemi Yaya ve Müsellem Defterlerinde Anadolu Eyâleti Kütahya,Aydın ve Afyon vilayetlerinde Müsellem(İstihkâm) cemaatlere ait ocak/ünite sayısı ile  ilk sırada bulunan Karacakoyunlu müsellemlerine bağlı Akkeçilü cemaati; 14 çiftlik ve 96 nefer ile %25’lik bir orana sahiptir.

BATI ANADOLU’DA BİR YÖRÜK GRUBU: XVI. YÜZYILDA KARACA KOYUNLULAR /Sadullah GÜLTEN

Akkeçili Yörük Cemaati ; 1530 yılından sonra Kütahya ve Uşak bölgesi tahrirlerinde konar-göçer olarak rastlanılmakla birlikte bu tarihten önce Karacakoyun Yörükleriyle birlikte Aydın ve Menteşe bölgesinde görülmektedirler.

Kıbrıs’a Sürgün

“ Kütahya kazasına bağlı Akkeçili yürüklerinden 50-60 kişilik bir grubun Banaz nahiyesine davul – zuma
çalarak bir hamama gelip içinde kadınlar varken kapıda ki peştemalı kaldırıp içeri girmek istediklerini, bu esnada oradan geçmekte olan Rodos’ tan gelen Derviş Çavuş adlı bir saray ulağının beygirlerini alıp kendisini de iyice döğdüklerini bildirmişsin… Şimdi bu adı geçenleri çoluk çocuğuyla Kıbrıs adasına sürgün eyledim. Hiç vakit geçirmeden onları Silifke yöresine gönderip Kıbrıs adasına göçüresin.

8 Temmuz 1576 tarihli Anadolu Beylerbeyi ve Uşak Kadısına hitaben gönderilen sürgün hükmü-Ahmet Refik. Anadolu’da Türk Aşiretleri. S.15

Uşak Yöresinde ki Akkeçili Yörük Obaları

Kütahya Sancağında ki Akkeçili Yörüklerinin nüfusu 1530 tarihinde 2951 ve 1571 tarihinde 2923 neferdi. Taifenin geliri ise 1530 tarihinde 22.000, 1571 tarihinde 61.711 akçeydi.(TD 438: 22-23; TD 47: 392b-408a)

Numara	Cemaat Adı	1530 Yılı Sayımı Nüfusu	1571 Yılı Sayımı Nüfusu	Açıklama
1	Yapağılar	35	24	47 nolu Tahrir Defterinde Tetimme-i Yapağılar olarak kaydedilmiştir.
2	Yapağılar	67	98	Esedullah Baba’nın taallukatıdır deyi kaydolunmuş.
3	Kapaklar	142	–	Günümüzde Uşak merkez köylerinden Kapaklar Köyü bulunmaktadır.Çelebi defterinde hariç kalıp amma Mevlana Sarı Seydi defterinde Yörükan-ı Manavgat deyi kaydolmuş. Şimdiki halde Cemaati Akkeçili ile hass-ı padişahiye zapt olur imiş.
4	Ağaççıyan( Ağaççılar)	213	296	TD 47’de 22 nefer Tetimme-i Ağaççıyan olarak kaydedilmiştir.
5	Arablar	117	88	–
6	Irılganlı	65	101	–
7	Eslemez	59	50	–
8	Yoğurtçular	222	215	–
9	Çoğa	75	74	–
10	Çöpler	133	57	Tarihi kayıtlarda Ulubey Çayının ismi Çöplü Çayı olarak geçmekte
11	Kaya Beyli	220	–	Ulubey ilçesinde Büyük Kayalı ve Küçük Kayalı Köyleri var
12	Hayırban (?)	75	–	–
13	Köleler	71	–	–
14	Kör Sinan	35	22	–
15	Çivril	60	66	–
16	Kiçi(Küçük) Hızır	40	–	–
17	Mihmad(Misafir)	39	–	–
18	Darı Yemez	64	82	–
19	Gök Sevindik	67	–	Ulubey Köseler Köyü Sevindikler mahallesi
20	Dua Timur	37	52	Uşak ilinin Ulubey ilçesine bağlı Bekdemir Köyü
21	Divane Hoca	48	78	–
22	Divane Timur	46	44	Uşak ilinin Ulubey ilçesine bağlı Bekdemir Köyü
23	Sarı Hacılar	40	57	–
24	Badırğa(Taşçı)	46	26	–
25	Sağırlar	40	34	–
26	Danişmend Oğlanları	17	–	–
27	Kumarı(Komarı)	72	80	Uşak Kalesinin güney kapısı Komar Kapısı
28	Kendirek(Düğün)çiler	128	68	–
29	Dere Viran	78	97	–
30	Hallaç Timur	42	34	–
31	Karaca Ömer	24	41	Uşak ili Eşme ilçesi Karaca Ömer köyü
32	Ayucalar	183	67	–
33	İstemiler	43	25	Göktürk Kağanlığı’nın kurucusu olan Bumin Kağan’ın kardeşi İstemi Hanı akla getiriyor.
34	Bargir	68	–	Bargir;Cengiz Han’ın süvarilerinin kullandıkları bir at türüdür.
35	Perakende-i Kaza-i Uşak	16	–	–
36	İlçi(Elçi)	38	25	–
37	Mürsellü	28	–	–
38	Sığırcılar	30	–	–
39	Karacalı	47	–	Uşak ili, Ulubey ilçesi Karacaahmet köyü
40	Pazarganlı	81	183	–
41	Perakende-i Ak Keçili	–	49	–
42	Yarşehir	–	79	–
43	Kutlu Beyli	–	106	I. Murad döneminde yaşamış, adını Osmanlı komutanı olan Kutlubey’i akla getiriyor.
44	Gencü Hızır	–	33	–
45	Gök Güvendik	–	80	–
46	Çarman(Neşeli)	–	16	–
47	Güneli(Güneşli)	–	79	–
48	Koz Viran	–	14	–
49	Sak	–	256	Sak kelimesi tarihte İskit Türklerinin diğer ismidir.
50	Köseler	–	47	Uşak  ilinin Ulubey ilçesine bağlı Köseler Köyü
51	Sarı İvazlı	–	63	–
52	Karasiler	–	5	–
53	Dimal	–	12	–
	Toplam	2951	2923

Akkeçili Köyü’nün Kuruluşu

Kütahya sancağında yaşayan Akkeçili Yörüklerinin vergi gelirlerinin yüksek olması nedeniyle “Has Reayası “olarak kaydedilmiş 1530 tarihinde padişah hassı, 1571 tarihinde şehzade hassı olarak tasarruf edilmişti.(TD 438: 22; TD 47: 392b)

Uşak kazasında bulunan Akkeçili cemaati üyeleri buğday, arpa ve bostan ürünleri yetiştirmişlerdi.

Kütahya sancağına ait 1571tarihli mufassal tahrir defteri

Bu arşiv evrakından anlaşılacağı üzere Akkeçili Yörüklerinde yerleşik ve konar-göçer hayatın iç içe geçmiş olduğu ifade edilebilir.Özellikle,Akkeçili Yörüklerinin farklı tahrir(vergi defterleri)nde karye(köy) ve cemaat olarak kaydedilmiş olması bu tespitimizi kuvvetlendirmektedir.

Akkeçili Yörükleri Yazır Boyundan

Osmanlı tarihinin ve tarihçilerinin hammaddesiyle Kagarlı Mahmûd’un,Reşîdeddîn’in, Yazıcızâde Ali, Ebülgazi Bahadır Han’ın eserlerine göre Yazır(Yazgır) Boyu; Oğuzlar’ın Bozok kolundan olup, Ay-Han’ın neslinden gelmektedir.

Yazır Boyu Bayraklarında Torumtay Kuşu/Bozdoğan/Güvercin Doğanı/Kerkenez olarak bilinen yırtıcı kuş sembol olarak kullanılır.

Orta Asya’da 10.yüzyılda ortaya çıkan Oğuz Yabguluğu ya da Oğuz Yabgu Devleti’nin hükümdarları Bozokların Yazır, Avar ve Bedgili boylarından da çıkmıştır.1056’ların başında Kıpçak boylarının hücumları sonucunda tarih sahnesinden silinmesiyle Yazırların batıya göç ettiği görülmektedir.

Türkmenistan‘ın Ahal vilayeti’ne bağlı Durun kentine 11.yüzyılda “Yazır İli”denilmiş Timur devrinde dahi bu adla anılmıştır. Bu bölge Türkmenistan’la İran arasında Türk Masallarına Kaf Dağı olarak girmiş Köpet Dağları eteğinde bir diyardır.

Yazır Boyu Yoğunluklu Göbek Kazası

Moğol istilasına kadar Horasan’da yaşayan Yazırlar, bu tarihten sonra da kısmen bu bölgede varlıklarını sürdürmüş olmakla birlikte, Anadolu’ya da göç etmişlerdir.

Yazır boyundan Akkeçili Yörükleri’nin yoğunlukla yerleştikleri muhitlerden olan Ulubey kazasının Selçuklu ve Osmanlı Döneminde ki ismi “Göbek yahut Ulu Köpek “isimleriyle anılmaktadır.

Bu isimlendirmenin kaynağı Yazır Boyu’nun Orta Asya’da “Yazır İli”olarak bilinen yerleşimin eteklerine kurulu olduğu Köpet Dağları ile alakalı olmasını akla getiriyor. Malumunuz olduğu üzere Orta Asya’dan Anadolu’ya göçen Türk Boyları yerleştikleri yerlere eski yurtlarının isimlerini vermiştir.

Uşak ili Ulubey İlçesine bağlı Akkeçili Köyü’nün eteklerine kurulu olduğu Şemik(Şah Melik) Dağı isimlendirmesi ise Yazır boyunun Orta Asya’da emrinde yaşadığı Oğuz Yabgu Devleti Hanı Ali Han’ın oğlu Cend beyi Şah Melik‘i akla getirmektedir.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Akkeçili İsminin Semantik İncelemesi

Konar-göçer yörük obaları arasında besledikleri koyun ve keçilerin rengine göre isim alma geleneği oldukça yaygındı.

Konar-göçer yörükler koyun ve devenin yanında yetiştirdikleri bir diğer hayvan keçi idi. Sarp dağ yamaçlarında yetiştirilmeye elverişli bir hayvan olan keçi, eti, sütü, kılı, derisi vb. ürünleri ile de konar-göçer yaşantıda önemli bir yer tutuyordu. Yetiştirdikleri keçilere göre Karakeçili, Akkeçili gibi isimler alan Yörükler, barındıkları keçe evlerini koyunun yününden, kara çadırlarını ise keçi kılından kendileri
yapmışlardır.

Türk İsim Verme Geleneği içinde Akkeçili isimlendirmesi ; kökü Orta Asya coğrafyasında Türk Kavminin inanç ve sosyal yaşantısından izler taşır.

Ana Tanrıça Umay Ana Ongunu Keçi

Orta Asya’da Türkler’in İslam öncesi tabi oldukları dini inanç genelde Kök Tengri Dini’dir. Bu inançta yaradan ikili yapıda olup; Oğan(gökyüzüne hükmeder baba figürüdür) ve Umay(yeryüzüne hükmeder ana figürüdür) dan oluşur. Keçi yer tanrısı Umay Ana’nın  hayvanı sayılmıştır. Özellikle matem törenlerinde kurban edilmiştir.

Eski Türkler tabiatla iç içe oldukları için hayvanların çoğu totem olmuştur. Fakat bunlardan en önemlisi geyik (veya dağ keçisi) ile kurttur. Türklerde koyun-koç totemi de vardır.

Dağ keçisinin (dolayısıyla bu damganın) Türk mitolojisinde, Türk yaşayış ve inanışında apayrı bir yeri ve önemi vardır.

Bu sebeple Çin’den Tuna nehrine Saka, Hun, Avar, Köktürk, Uygur, Kırgız …vb. gibi dönemlerine ait kurganlarda Dağ keçisi tamgası bulunur.

Türk Kurganlarında kağanı temsilen veya kağana bağlılığı belirtmek için dağ keçisi damgasına/teke damgaya yer verilmiştir.

Din Allegrorizmasında Keçi Figürü

İskit(Saka) Türkleri’nin totemlerinden biri Dağ Keçisidir. İskit Nehir tanrısı Api ile birlikte kutsallaştırılmıştır. Eski Türklerde dağ keçisi sıgun sözcüğüyle ifade edilmiştir. Keçi yer tanrısının haaazyvanı sayılmıştır. Eski Türklerin dini inançlarından Taoizm’de ölümsüzlüğü temsil eden keçinin, Budizm’de tanrılarla ilgili olduğu düşünülmüştür.

Türk Kadim Efsanelerinden Manas Destanı kahramanlarından Oşpur  Manas’a bir sarı keçi yavrusu kurban keser. Göktürk Devleti kağan damgası “dağ keçisi “ olmuştur.

“Dağ keçisi/teke damgası, Türk dünyasının en eski ve ortak damgalarından biridir. Bu damga, yüceliği, erişilmez yerlere erişilebilirliği, bağımsızlığı, özgürlüğü, kararlılığı, asaleti ve cesareti sembolize eden bir damgadır. Tanrı‟nın yeryüzündeki temsilcisi olduğuna inanılan kağanı simgeler.